Fundasaun Mahein, 20 Dezembru 2013
Komunikadu Imprensa
Liu husi Mahein Nia Lian Nú 66 (Relatoriu kompletu versaun tetun,pdf) halo analiza klean kona-bá asuntu kilat PNTL aumenta ka tinan maibe kestaun auditing sei problematiku tebes. Relatoriu barak ne’ebé Fundasaun Mahein produz ona kona-bá jestaun no manajementu kilat nian. No, relatoriu ida ne’e mos kontinua kestiona kona-bá kontrolu kilat, espesifiku relasiona ho auditing nian.
Relatoriu ne’e relata katak kestaun auditing kilat sei problematiku maibe Governu kontinua planu sosa kilat ba Unidade Polisia Fronteira (UPF) iha tinan 2014. Maibe iha proposta Osamentu Jeral Estadu 2014 la indika planu atu sosa kilat ba UPF-PNTL. Ne’e hamosu duvida osan sosa kilat nian mai husi ne’ebé? Antes ne’e Fundasaun Mahein publika ona relatoriu balun kona-bá polemika kilat iha Timor-Leste ne’ebé mosu kontroversi entre Komandu PNTL no Sekretariu Estadu Siguransa (SES) hodi sosa kilat husi PT. Pindad Indonezia.
Fundasaun Mahein mos públika ona rekatoriu dahuluk kona-bá prosesu sosa kilat ne’ebé hala’o husi instiusaun PNTL, iha 2013 Timor-Leste sosa kilat foun ba PNTL ho marka PM2 V1 hamutuk 75 husi PT Pindad Indozesia. Responsabilidade ba sosa kilat iha momentu ne’eba sai polemika entre SES no Komandu Jeral PNTL. Prosesu teste ba kilat la’o dadauk hatudu kilat ne’ebé atu sosa ho marka PM2 V1 la iha kualidade.
Nune’e mos PNTL rasik seidauk iha akizasun armamentu no defini politika armamentu nian hodi hare’e kona-bá kualidade no kuantidade kilat inklui distinsaun kualidade armamentu ne’ebe PNTL utiliza. FM sujere atu instituisaun PNTL hahu estabelese polítika armamentu ho nune’e bele orienta planeamentu ba akizasaun arma PNTL nian. No, presiza iha definisaun ba tipu kilat ne’ebé bele iha koerensia ho filizofia polisiamentu komunitaria. Nune’e mos husu Governu atu loke empreza públika ida hodi responsabiliza ba akizasaun kilat ba instituisaun siguransa no defeza.
Tanba tuir monitorizasaun Fundasaun Mahein katak durante ne’e jestaun no auditing ba kilat PNTL sai problemamatiku; tuir lolos Komandu PNTL no SES estabele lei ka regulamentu apropriadu ba administrasaun kilat PNTL nian atu nune’e bele iha kuadru legal ba utilizasaun kilat no ninian konservasaun.
No, laiha auditoria ida ne’ebé rigor hodi konfirma no verefika; kilat hira maka elementu PNTL sira uza, hira maka iha Komandu, hirak maka rezerva iha kuartel, hira maka at, hira maka diak, rai kilat sira oinsa, tratamentu ba kilat oinsa.
Rekomendasaun Fundasaun Mahein:
1. FM rekomenda ba SES no Komandu Jeral PNTL atu hare fila fali politika armamentu ba PNTL no harí sistema jestaun no administrasaun ba kilat PNTL nia hodi nune’e bele fasilita kontrolu liu-liu auditoria no inspesaun interna.
2. FM rekomenda presiza hadia kona-bá sistema aprovizionamentu iha SES no Komandu Jeral PNTL nian. Lisaun husi sasidik ne’ebé sosa kilat husi PT Pindad Indonezia iha tinan 2012 ne’ebé hamosu polemika iha sosiedade Timor-Leste.
3. FM rekomenda mos presiza halo annual auditing ba kilat PNTL nian no monitorizasaun husi Ministériu Defeza no Siguransa fisklalizasaun ida ne’ebé efetivu husi ekipa ida ne’ebé integra; PDHJ, SES, Casa Militar no Parlamentu Nasional Komisaun B. Nune’e bele konfirma kona-bá númeru kilat hira maka iha, inklui kilat hira maka diak no at, kilat hira maka iha elementu PNTL sira nia liman no hira maka iha armari no hira maka iha Komandante sira nia liman.
4. FM husu atu halo annual auditing ba kilat tanba treinamentu kona-bá tiru kilat hira maka halo ona? FM nia monitorizasaun kilat balu ne’ebé sosa husi PT Pindad Indonezia ho marka PM2 V1 balu nia kanu luan hotu ona signifika kilat hirak ne’e tiru bebeik. Maske seidauk iha treinamentu tiru kilat nian ruma husi PNTL. Informasaun balu ne’ebé FM asesu Komandante balu husi PNTL utiliza kilat hirak ne’e ba tiru rusa iha Soibada Manatuto.
5. Rekomenda ba PNTL atu implementa ho rigor regulamentu disiplina PNTL nia hodi nune’e bele iha responsabilidade husi elementu sira ne’ebé utiliza sala no halo lakon kilat.
6. FM rekomenda atu hadia uluk kapasidade intituisional PNTL nia ba maneja no kontrolu kilat liu husi hari sistema kontrolu ida ne’ebé sufistikadu no rigor antes aumentatan kilat ba PNTL.
Atu hatene kle’an liu kona-bá asuntu ne’e bele kontaktu:
Nélson Belo
Diretur Fundasaun Mahein
Website: www.fundasaunmahein.org
E-mail: nelson@fundasaunmahein.org
Tlp: +670 7737 4222